Varken is onrein
Geschiedenis
Rein-onrein? En waar vindt je spaarvarkens?
Ik heb het er al eerder over gehad: Niet overal kan je spaarpotten vinden in de vorm van een varken. Bijvoorbeeld niet in Marokko, waar ze o.a bekend staan om hun fraaie aardewerk met traditionele motieven. Jammer, maar waarom is dat zo? Ik wist dat het te maken heeft met het feit dat men het varken als onrein beschouwd, Maar hoe zit dat precies? Ik heb het uitgezocht, overigens met behulp van AI-Copilot en Claude.ai. Er bestaat zoiets als de religieuze paradox tussen religieuze "onreinheid" en culturele gelukssymboliek. In Abrahamitische religies is varkensvlees verboden door joodse (kashrut), islamitische (haram) en christelijk-adventistische wetten. In het boeddhisme symboliseert het varken begoocheling (moha), een van de drie vergiften.
Varkens zijn onrein. Waarom?
Varkens worden als onrein beschouwd in verschillende religies en culturen, vooral binnen het Jodendom en de Islam. In deze religies wordt het eten van varkensvlees verboden vanwege de goddelijke wetten die in de Bijbel en de Koran zijn vastgelegd. In het Jodendom komt het verbod op het eten van varkensvlees uit het derde en vijfde boek van Mozes in het Oude Testament. Varkens worden als onrein beschouwd omdat ze omnivoor zijn en kleine dieren eten. Specifiek komt dit naar voren in de volgende passages:- Leviticus 11:7-8: "En het varken, want het heeft wel gespleten hoeven, maar herkauwt niet; dat is voor u onrein. Van hun vlees mag u niet eten en hun dood aas mag u niet aanraken; zij zijn voor u onrein."
- Deuteronomium 14:8: "Ook het varken, want het heeft wel gespleten hoeven, maar herkauwt niet; het is voor u onrein. Van hun vlees mag u niet eten en hun dood aas mag u niet aanraken."
Deze passages zijn onderdeel van de spijswetten die aan Mozes werden gegeven en die de Israëlieten moesten volgen.
In de Islam is het eten van varkensvlees eveneens verboden, en dit verbod is gebaseerd op de Hadith en de Koran. Volgens de islamitische wetgeving, oftewel halal-voorschriften, moeten dieren aan specifieke criteria voldoen om als rein te worden beschouwd en geconsumeerd te mogen worden. Wat betreft varkens, hier zijn enkele belangrijke criteria waar zij niet aan voldoen:
- Herbivoren: Dieren moeten uitsluitend plantaardig eten. Varkens zijn omnivoren, wat betekent dat ze zowel plantaardig als dierlijk voedsel consumeren.
- Gehoefd en Herkauwend: Halal-dieren moeten gespleten hoeven hebben en herkauwen. Terwijl varkens gespleten hoeven hebben, herkauwen ze niet zoals bijvoorbeeld koeien dat doen.
- Hygiëne: Varkens worden vaak als onrein beschouwd vanwege hun leefgewoonten en dieet, die in sommige gevallen als onhygiënisch worden gezien.
Bij de joodse gemeenschap komt het verbod op het eten van varkensvlees uit het derde en vijfde boek van Mozes in het Oude Testament. Dit verbod is honderden jaren ouder dan het overeenkomstige gegeven uit de Koran, maar toch zou er een relatie kunnen zijn tussen beide versies. Het varken wordt op veel plaatsen veracht omdat het door de modder rolt en uitwerpselen eet. In de boeken van Mozes worden varkens als onrein beschouwd omdat ze geen herkauwers zijn die gras eten. In Kanaän, ten westen van de rivier de Jordaan, at men echter al varkensvlees lang voordat de Israëlieten van zich deden spreken. Bij opgravingen zijn er 5000 jaar oude varkensbotten gevonden die erop duiden dat het varken ook als offerdier gebruikt werd en dus als heilig werd beschouwd. Mogelijk distantieerden de joodse wetgevers zich zo sterk van het varken uit protest tegen de Kanaänse religie.
Het varkens taboe is ook een zogenaamd ecologisch taboe; het taboe is ontstaan omdat een aride (woestijnachtige) omgeving totaal ongeschikt is voor het houden van varkens. Dat taboe ontstond dus pas nadat het Midden-Oosten grootschalig ontbost was geraakt. Het houden van varkens heeft dus een veel te grote impact op het milieu - het houden van schapen/geiten is veel duurzamer (die doen het juist heel goed in zo'n aride omgeving).
Landen waar varkens onrein zijn, zijn behalve Israël vooral islamitische landen. In deze landen wordt varkensvlees over het algemeen niet geconsumeerd en worden varkens nauwelijks gehouden.
Een overzicht van islamitische landen waar varkensvlees als haram (verboden) wordt beschouwd: Turkije, Egypte, Iran, Saudi-Arabië, Pakistan, Indonesië, Maleisië, Bangladesh, Oman, Qatar, Verenigde Arabische Emiraten, Jemen, Sudan, Libië, Tunesië, Algerije, Marokko, Mauritanië, Soedan, Ivoorkust, Guinee, Sierra Leone, Gambia. Senegal, Niger, Mali, Togo, Benin, Burkina Faso, Nigeria (hoewel het een gemengde bevolking heeft, zijn er veel moslimgebieden). De lijst (mogelijk niet uitputtend) geeft een idee van de landen waar varkensvlees als onrein wordt beschouwd. En waar je dus waarschijnlijk ook geen spaarpotten in de vorm van een varken zult vinden.
Oude Kabyle terracotta spaarpot uit Algerije. Schitterende Berber spaarpot in de vorm van een vis, versierd met traditionele Amazigh-motieven. Afmetingen: 31 x 10 cm.
Links: Een authentieke spaarpot uit de Kabyle-regio in Algerije, handgemaakt van terracotta en beschilderd met traditionele Amazigh-motieven. Rechts: spaarpot uit Marokko.