The pygg story
Geschiedenis
The “pygg story”
Een populaire (maar onbewezen) theorie over het ontstaan van spaarvarkens is gebaseerd op verhalen over het oud-Engelse woord ‘pygg’. Daarbij was pygg een soort aardewerk-klei die werd gebruikt om van alles te maken, van borden, kruiken tot watervaten. Dit is een van de verhalen over het ontstaan van de spaarpot in de vorm van een varken.
“In de Middeleeuwen maakte men in Engeland van de kleisoort ‘pygg’ aardewerken potten en kommetjes die zeer geschikt waren als keukengerei en ook om losse muntjes in te bewaren. In de loop der tijden is de naam van de kleisoort pygg verward met zijn Engelse homoniem pig (varken) zodat piggy bank ontstond. De algemene naam voor iets waar je in spaart. Het is voor de Engels sprekenden tevens de verklaring waarom er spaarpotten in de vorm van spaarvarkens werden gebakken”.
Dat deze "pygg story" een eigen leven is gaan leiden, modern gezegd 'viral is gegaan, blijkt ook uit de illustraties. Ik twijfel echter al jaren aan deze uitleg. Pas in 2025 kreeg ik de gelegenheid om samen met AI, met Claude, de pygg geschiedenis te ontrafelen en uiteindelijk te ontkrachten.
Het pygg-klei verhaal: Een kritische analyse. Ofwel waarom je sceptisch moet zijn over het pygg-verhaal:
Etymologische invalshoek
- Gebrek aan etymologisch bewijs: De Oxford English Dictionary (OED) vermeldt "pygg" NIET als een variant woord voor klei. De OED traceert "piggy-bank" alleen terug tot 1941 in geschreven records.
- Expert Twijfels: Verschillende etymologie-experts, inclusief de Merriam-Webster Dictionary, hebben geen bewijs gevonden voor het verhaal dat piggy bank genoemd is naar een soort klei genaamd "pygg."
- Te "perfect" verhaal: Een criticus merkt op: "That's a nicely satisfying story. Only trouble is, I don't believe it. It sounded too pat to me" - het verhaal is te netjes en perfect om waar te zijn.
Linguïstische problemen:
- Klankontwikkeling klopt niet: Het verhaal beweert dat "pygg" klonk als "pug" en later evolueerde naar "pig" door klankverschuiving van Y naar I. Echter, echt linguïstisch bewijs toont dat "pygg" overleefde in zijn oorspronkelijke uitspraak als "pug" in termen zoals "pug mill" (een extruder/ mengmachine).
- Timing probleem: Het eerste gedocumenteerde gebruik van "piggy bank" is pas uit 1941, terwijl het pygg-verhaal een veel oudere oorsprong suggereert.
De Japanse tekst bovenaan zegt: 「実は…豚の貯金箱は職人のある聞き間違いから作られた！」
Wat betekent: "Eigenlijk... het spaarvarken is ontstaan door een misverstand van een ambachtsman!
De tekst links in oranje vraagt: 「この差って何ですか？」
Wat letterlijk betekent: "Wat is dit verschil?" In de zin van "Hoe zit dat?"
• Links zie je "PYGGの貯金箱" (spaarpot van PYGG-klei)
• Rechts zie je "PIGの貯金箱" (spaarpot in de vorm van een varken)
Onderaan staat in het groot: 「勘違いから作られた！」
Wat betekent: "Het werd gemaakt door een misverstand!"
Wat betekent: "Eigenlijk... het spaarvarken is ontstaan door een misverstand van een ambachtsman!
De tekst links in oranje vraagt: 「この差って何ですか？」
Wat letterlijk betekent: "Wat is dit verschil?" In de zin van "Hoe zit dat?"
• Links zie je "PYGGの貯金箱" (spaarpot van PYGG-klei)
• Rechts zie je "PIGの貯金箱" (spaarpot in de vorm van een varken)
Onderaan staat in het groot: 「勘違いから作られた！」
Wat betekent: "Het werd gemaakt door een misverstand!"
Verklaring van het misverstand:
In de potten van pygg clay werd van alles ingestopt, ook geld. De evolutie in taal van “pygg jars” naar “pig(gy) banks” ontstond volgens sommige etymologen in de loop der generaties. Mensen bleven hun geldpotjes “pygg jars” en later “pig banks,”noemen. Dat deze oorspronkelijk van klei waren geweest wist niemand meer. Pottenbakkers, niet bepaald etymologen, maakten er vervolgens met klei pigs van als spaarpot: spaarvarkens dus.Dat zou het ontstaan van het spaarvarken verklaren. Wat niet klopt zoals we inmiddels weten.
🔸 Bovenaan: 「実は…豚の貯金箱は職人のある聞き間違いから作られた！」
**Eigenlijk… is het spaarvarken ontstaan door een misverstand van een ambachtsman!**
🔸 Linker tekstballon: 「この差って何ですか？」 **Wat is dit verschil?** In de zin van "Hoe zit dat?"
🔸 Rechtsboven (oranje kader): 「当時イギリス」 **Toenmalig Engeland**
🔸 Grote tekst onderaan: 「可愛いと評判に！」 **Befaamd omdat hij schattig is!**
**Eigenlijk… is het spaarvarken ontstaan door een misverstand van een ambachtsman!**
🔸 Linker tekstballon: 「この差って何ですか？」 **Wat is dit verschil?** In de zin van "Hoe zit dat?"
🔸 Rechtsboven (oranje kader): 「当時イギリス」 **Toenmalig Engeland**
🔸 Grote tekst onderaan: 「可愛いと評判に！」 **Befaamd omdat hij schattig is!**
Waarom het pygg-verhaal problematisch is:
1. Eurocentrisme:
Het verhaal negeert dat spaarvarkens “onafhankelijk” ontstonden in:
- Java (14e eeuw) - zonder enige "pygg" connectie
- China - waar varkens al eeuwenlang gelukssymbolen waren
- Andere Aziatische culturen
2. Het varken was al symbolisch:
In veel culturen waren varkens al symbolen van:
- Vruchtbaarheid en welvaart
- Overvloed en spaarzaamheid
- Geluk (vooral in Chinese cultuur)
Alternatieve Etymologie:
- Meer waarschijnlijke oorsprongen zijn connecties met "piggin" (een houten emmer) of "prig" (een dialectterm voor een kleine kan).
- Omstreeks 1600 wordt in het Engelse taalgebied nog thriftbox gezegd als men spaarpot bedoelde (thrifty: spaarzaam, zuinig; vgl. de gietijzeren Thrifty). Maar ook christmas box en apprentice box. Geoormerkte spaarpotten dus, net als de boete(spaar-)pot van de Gilden in de Middeleeuwen. Of gewoon money box.
- Sommige historici beweren dat de term ‘spaarvarken’ afkomstig is van de Schotse term ‘pirlie pig’. Dit verwijst naar een soort serviesgoed dat al eind 13e eeuw werd gebruikt. "Pirlie (of pirly) pigs" zijn spaarpotten met horizontale of verticale sleuven (ook wel "pyrl" genoemd) waar munten doorheen kunnen worden geduwd.
Conclusie:
Het pygg-klei verhaal is waarschijnlijk een **moderne mythe** die:
- Probeert een "logische" verklaring te geven voor iets dat veel complexer is;
- Engelstalige oorsprong claimt voor iets dat wereldwijd voorkwam;
- Geen solide etymologische basis heeft;
- Expert verificatie mist.
De pygg to pig" theorie werd opnieuw "van stal gehaald" en gepopulariseerd door het boek The Extraordinary Origins of Everyday Things uit 1989 van Charles Panati. Hij speculeert dat de naam van de klei in de loop van de tijd in de vergetelheid is geraakt en dat ‘pygg-pot’ eenvoudigweg een ‘pig-pot’ is geworden. ‘Tegen de achttiende eeuw,’ schrijft hij, ‘maakten pottenbakkers, doorgaans geen etymologen, de spaarpot eenvoudigweg in de vorm van de gebruikelijke, alledaagse naam pig, een spaarvarken dus. Panati slaat de plank hier duidelijk (ook) mis, want de spaarpot in varkensvorm is al veel eerder ontstaan. Het feit dat spaarvarkens onafhankelijk in verschillende culturen ontstonden zonder enige "pygg" achtergrond toont aan dat de vorm meer te maken heeft met de symbolische betekenis van het varken dan met een toevallige klankverandering in het Engels. Het is fascinerend hoe sommige "verklaringen" zo overtuigend kunnen klinken, terwijl ze eigenlijk weinig wetenschappelijke basis hebben.
Spaanse teksten zijn ‘horizontaal’ vertaald:
PYGG BANKS
Waarom hebben spaarpotten de vorm van een varken?
In de 15e eeuw bestond er een woord in het Engels om een type klei aan te duiden: PYGG (werd uitgesproken als pug).
Mensen maakten allerlei voorwerpen van deze klei, waaronder vazen en schalen om munten in te bewaren.
Na verloop van tijd stopte men met het uitspreken als pug
en begon men het uit te spreken als pig (zoals "varken" in het Engels).
De pottenbakkers namen dit over en begonnen potten van pygg (de klei) te maken in de vorm van een pig (varken).
En hun vondst heeft tot op de dag van vandaag standgehouden.
Bron: “The History of the Piggy Bank” (ThoughtCo). Afbeelding: Pictoline.
PYGG BANKS
Waarom hebben spaarpotten de vorm van een varken?
In de 15e eeuw bestond er een woord in het Engels om een type klei aan te duiden: PYGG (werd uitgesproken als pug).
Mensen maakten allerlei voorwerpen van deze klei, waaronder vazen en schalen om munten in te bewaren.
Na verloop van tijd stopte men met het uitspreken als pug
en begon men het uit te spreken als pig (zoals "varken" in het Engels).
De pottenbakkers namen dit over en begonnen potten van pygg (de klei) te maken in de vorm van een pig (varken).
En hun vondst heeft tot op de dag van vandaag standgehouden.
Bron: “The History of the Piggy Bank” (ThoughtCo). Afbeelding: Pictoline.
