Varkens als bijproduct
Herkomst
Spaarvarkens: bijproduct van gebruiksaardewerk
Er zijn vele theorieën over het ontstaan van het spaarvarken. Het zou zijn ‘uitgevonden’, ‘geschapen’ (in Amerika, waar anders.....?). Er zijn ongetwijfeld lieden die deze uitleg geloven. Maar het zou ook zo maar kunnen dat het spaarvarken bij toeval is ontstaan. Want zo belangrijk is het spaarvarken nou ook weer niet. Er is geen enkele aardewerkfirma die zich uitsluitend toelegt op spaarvarkens. Nee, spaarvarkens zijn een restproduct. Hoe? Bij het draaien van schotels/ borden (om van te eten) ging er wel eens wat mis. Dat afgekeurde natte bord werd weer in de klei-bak gegooid tot er op enig moment een draaier was die het mislukte bord toeklapte (vouwde), de bovenkant aandrukte met zijn vingers, een neus en een staartje maakte en pootjes aanbracht. En soms ook oortjes. Of dat de pottenbakker er, nu het nog nat was, iets in kerfde. Het Friese spaarvarken (of Goudse) in de visvorm was 'geboren'. Met een beetje goede wil leek dit op een varken, maar de nuchtere Friezen noemden het gewoon een spaarpot. Toch een soort scheppingsverhaal dus (en niet als blasfemie bedoeld!). Spaarvarkens zijn een bijproduct van aardewerkfabrieken en/of pottenbakkers die gebruiksaardewerk produceerden of dat nog steeds doen zoals in Polen.
Toen ik voor het eerst in Quimper in de winkel van HB Henriot kwam (zal zo 1974 geweest zijn) hadden ze bij ieder servies een bijpassend spaarvarken. Niet om op tafel te zetten als onderdeel van dat servies, maar gewoon omdat dat in de productie en het decoreren (met de hand toen nog!) mooi meegenomen kon worden. Ik keek er verkikkerd naar, maar verdiende toen nog niet genoeg om ze alle te kopen. Nu zijn ze, op enkele meer traditionele na, onvindbaar.